[Bookademy] Review Sách “Trò Chơi Tư Duy”: Ai Là Người Thắng Cuộc?

Trong bất kể trò chơi nào, chúng ta đều mong muốn trở thành người thắng cuộc. Chúng ta cũng luôn hi vọng có thể làm chủ cuộc sống của mình. Mong muốn là một phần nhưng liệu mấy ai có thể chiến thắng được chính bản thân chứ chưa nói đến chiến thắng trong những cuộc chiến thực sự. Nếu muốn thay đổi chỉ có thể dựa vào chính mình, và trong trận chiến với tư duy của bản thân, chúng ta hay nghịch cảnh sẽ chiến thắng?

Phần mở đầu

Động lực sáng tạo là gì? Làm thế nào để có động lực sáng tạo?

Ai trong chúng ta cũng biết rằng phải có sáng tạo thì mới có cơ hội cạnh tranh trong xã hội khắc nghiệt này. Trước hết muốn có động lực sáng tạo chúng ta cần phải xóa bỏ những suy nghĩ tiêu cực, không hạnh phúc, khiến chúng ta không thể suy nghĩ đến những điều tốt đẹp. Nếu bạn đang có những suy nghĩ đó thì hãy thử bài tập Tích tắc sau. Tập trung tư tưởng và viết ra những suy nghĩ tiêu cực đang ngăn mục tiêu của mình, và đặt chúng vào phần Tích. Suy nghĩ những điểm tiêu cực đó bạn sẽ thấy rằng mình đã thổi phồng nó như thế nào. Tiếp theo hãy điền những suy nghĩ tích cực vào ô Tắc. Mỗi khi lo sợ hay nghi ngờ bản thân mình không làm được thì hãy sử dụng bài tập này. Bạn sẽ ổn thôi, cuộc sống vốn có 2 mặt, nếu nó chỉ toàn điều tiêu cực thì nó đã không tồn tại được như bây giờ.

Động lực phải đến từ bản thân, đến từ nhận thức của chính mình. Trước hết hãy tập cho mình thói quen ghi nhớ những lỗi sai của bản thân. Ghi nhớ không phải để trong lòng, thỉnh thoảng lại lôi ra để dằn vặt chính mình, hay có lúc nghĩ lại để khóc lóc hay đau khổ, ghi nhớ nó để bạn không bao giờ mắc lại sai lầm đó nữa. Muốn thành công bắt buộc phải thất bại. Đó là điều tất yếu ai cũng phải trải qua, không chỉ riêng mỗi mình bạn. Vì vậy đừng đặt nặng vấn đề sai lầm hay vấp ngã thì sẽ thất bại. Bản thân mỗi chúng ta cũng sẽ có những điều tốt đẹp. Tôi tin là bạn nhận thức được điều đó, và biết bản thân giỏi nhất trong việc gì. Việc bạn làm tốt nhất chính là một thành công rồi. Và hãy đảm bảo thành công này sẽ dẫn đến thành công khác. Hãy tin vào bản thân để tiếp tục chiến đấu.

Động lực sáng tạo cũng phải từ bản thân. Nếu bản thân bạn tin rằng mình là người sáng tạo, thì tự khắc bạn sẽ biết vận dụng những khả năng của mình để tạo ra những ý tưởng mới.

Mọi cây thông đều rất giống nhau, nhưng không cây nào giống hệt cây nào. Do vừa có cả tương đồng lẫn khác biệt, nên rất khó để tóm tắt những biến thể vô hạn của sự sáng tạo cá nhân. Mỗi người phải làm điều gì đó thật khác biệt, thật độc đáo. Tóm lại, nghệ sĩ không phải là một người đặc biệt; mà bản thân mỗi người đều là một kiểu nghệ sĩ đặc biệt.

Để có thể sáng tạo ra những ý tưởng mới, việc kích thích tư duy là điều vô cùng quan trọng. Những cách để kích thích hiệu quả tư duy để đưa ra các ý tưởng bao gồm:

-Đưa ra định mức ý tưởng;

-Bắt nhịp;

-Những sự thật nhỏ bé;

-Đừng trở thành nô lê của thói quen;

-Nuôi dưỡng tư duy;

-Thực hiện phân tích nội dung;

-Tạo ra ngân hàng tư duy;

-Trở thành tín đồ của “chủ nghĩa xê dịch”;

-Nắm bắt các suy nghĩ;

-Nghĩ đúng;

-Ghi nhật ký ý tưởng;

Việc kích thích tư duy cũng giống như phát rừng làm đường. Đường đi ban đầu không hề tồn tại, thế nhưng chúng ta càng đi lâu, đường đi sẽ dân được hình thành. Tương tự, ban đầu các bạn có thể không có ý tưởng nào, nhưng khi luyện tư duy bằng cách sử dụng các kỹ thuật này, ý tưởng dần xuất hiện.

Phần 1: Những trò chơi tư duy tuyến tính

Phượng hoàng lửa

Trong số danh sách những trò chơi tư duy tuyến tính, tôi lại có ấn tượng ngay lập tức với cái tên này. Chắc phần lớn là nó làm tôi liên tưởng đến một phần của Harry Potter mà tôi vẫn thường hay đọc. Nhưng Phượng hoàng lửa ở đây không manh tên của sinh vật trong phòng thầy Dumbledore mà nó là danh sách câu hỏi được CIA dùng để khuyến khích các đặc vụ của họ quan sát và tiếp cận các thử thách ở nhiều góc độ khác nhau. Vậy là thêm một lý do nữa để tôi yêu thích, vì vốn dĩ tôi cũng mê tít những câu chuyện trinh thám, điệp viên và thám tử.

Quay lại với trò chơi Phượng hoàng lửa, trò chơi này với ưu điểm của mình sẽ giúp bạn xây dựng hệ thống các câu hỏi để giải quyết một vấn đề nào đó. Những câu hỏi sẽ gợi mở và dẫn dắt cho tư duy của bạn.

Danh sách phượng hoàng lửa

Vấn đề

-Tại sao vấn đề này lại cần phải được giải quyết?

-Giải quyết vấn đề này sẽ mang lại lợi ích gì?

-Có điều gì bạn chưa hiểu hay không?

-Bạn đã có những thông tin gì?

-Đâu không phải là vấn đề thực sự?

-Thông tin đã đầy đủ chưa? Hay chưa đầy đủ? Hay là thừa? Hay là mâu thuẫn?

-Bạn có nên vẽ sơ đồ vấn đề ra không? Hay hình minh họa?

-Đâu là ranh giới của vấn đề?

-Có thể tách những phần khác nhau của vấn đề ra không? Có thể viết chúng ra không? Chúng có quan hệ với nhau như thế nào?

-Những khía cạnh không thay đổi của vấn đề là gì?

-Bạn từng thấy vấn đề này trước kia chưa?

-Bạn đã thấy vấn đề này ở dạng khác chưa?

-Bạn có biết vấn đề nào liên quan đến nó không?

-Hãy nghĩ về một vấn đề quen thuộc có những điểm tương tự chưa rõ.

-Giả sử bạn thấy một vấn đề liên quan đến những vấn đề mình từng giải quyết. Bạn có thể sử dụng nó không? Bạn có thể sử dụng phương pháp cũ không?

-Bạn có thể trình bày lại vấn đề của mình không? Có bao nhiêu cách khác nhau để định nghĩa lại vấn đề? Tổng quát hơn? Cụ thể hơn? Những quy tắc có thể được thay đổi không?

-Đâu là các tình huống tiềm năng nhất, tệ nhất và tốt nhất mà bạn có thể tưởng tượng ra?

Kế hoạch

-Bạn có thể giải quyết toàn bộ vấn đề không? Hay chỉ một phần vấn đề?

-Bạn muốn giải pháp sẽ thế nào? Bạn có thể hình dung ra nó không?

-Bạn có thể xác định được bao nhiêu phần trong số những điều chưa biết?

-Bạn có thể rút ra điều gì hữu ích từ thông tin mình có?

-Bạn có sử dụng mọi thông tin không?

-Bạn đã cân nhắc đến mọi điểm quan trọng trong vấn đề này chưa?

-Bạn có thể tách các bước trong quá trình giải quyết vấn đề không? Bạn có thể xác định được tính đúng đắn của mỗi bước không?

-Các kỹ thuật tư duy sáng tạo mà bạn có thể sử dụng để nảy ra ý tưởng là gì? Có bao nhiêu kỹ thuật khác nhau?

-Bạn có thể thấy kết quả không? Bạn có thể thấy bao nhiêu loại kết quả khác nhau?

-Bạn đã thử bao nhiêu cách giải quyết vấn đề?

-Những người khác đã làm gì?

-Bạn có thể đoán ra giải pháp bằng trực giác không? Bạn có thể kiểm tra kết quả không?

-Cần phải làm gì? Thực hiện bằng cách nào?

-Nên thực hiện nó ở đâu?

-Nên thực hiện nó khi nào?

-Ai nên làm điều đó?

-Bạn cần làm gì vào lúc này?

-Ai sẽ chịu trách nhiệm cho từng việc?

-Bạn có thể vận dụng vấn đề này để giải quyết vấn đề khác không?

-Những điểm đặc biệt của vấn đề này là gì?

-Những mốc quan trọng nhất đánh dấu sự tiến bộ của bạn là gì?

-Làm sao bạn biết mình thành công?

Việc giải quyết một thách thức cũng giống như hành động đi trên dây. Nếu chiếc dây quá chùng, bạn sẽ ngã; nếu quá căng, nó không có độ đàn hồi và bạn cũng sẽ ngã. Sợi dây phải liên tục được điều chỉnh và hỗ trợ tại điểm yếu nhất. Tương tự, việc đặt ra những câu hỏi sẽ giúp điều chỉnh liên tục và hỗ trợ những chỉ dẫn đưa bạn đến một giải pháp.

Các bạn có thể tham khảo những trò chơi tư duy tuyến tính khác trong phần này như Mặt nạ, Cắt và Thái, Tách trái anh đào, Bong bóng tư duy, S-C-A-M-P-E-R, Kéo co, Hộp ý tưởng, Lưới ý tưởng, Sen nở, Hãng hàng không Great Transpacific và công ty Storm Door, Trái ngọt tương lai, Tư duy đột phá, Sảnh đường danh vọng, Vòng tròn cơ hội, Hoạt họa ý tưởng, Trevor thông minh. Qua những trò chơi đó chúng ta có thể rút ra những kinh nghiệm cho riêng mình để có thể vận dụng trong cuộc sống, làm việc và các mối quan hệ. Bài học từ Trevor thông minh giúp bạn hiểu được chúng ta không chỉ gây dựng các mối quan hệ trong lĩnh vực làm việc của mình mà còn nên trò chuyện với những người ngoài ngành vì nó sẽ giúp bản thân có được sự sáng tạo mà mình không bao giờ tìm được ở trong chính chúng ta. Trong khi đó trò chơi Sen nở lại chỉ cho ta thấy cách xây dựng sơ đồ các chướng ngại vật để có thể sử dụng chúng đạt được mục tiêu. Cuối cùng nếu bạn đang băn khoăn và bối rối trước một loạt các thông tin, và không biết sắp xếp hay bắt đầu như thế nào thì đừng bỏ qua trò chơi Cắt và thái. Nó sẽ giúp bạn tổng hợp những sáng tạo từ thử thách của mình.

Phần 2: Những trò chơi tư duy cảm tính

Kỹ thuật của Da Vinci

Chắc hẳn chúng ta đều đã từng nghe nói đến Da Vinci hay những bức tranh nổi tiếng thế giới của ông. Để sáng tác ra những bức vẽ độc nhất vô nhị, Da Vinci sử dụng rất nhiều sự tưởng tượng. Ông sẽ nhắm mắt lại và vẽ những nét ngẫu nhiên, nguệch ngoạc lên giấy, rồi từ đó ông hình dung ra những khuôn mặt, hình ảnh, mẫu hình. Những phát minh của ông bắt đầu từ những nét vẽ ngẫu nhiên này.

Cũng như chúng ta khi đương đầu với thách thức trước hết hãy xem xét nó một cách tổng quát, sau đó hãy phác họa những chi tiết về nó, những gì mà chính bản thân bạn thấy được. Hãy để trực giác lên tiếng và dẫn dắt bạn. Hãy dùng cảm giác để vẽ nên những điều bạn nhìn thấy, lúc này không phải thời điểm thích hợp để ý thức lên tiếng. Từ những nét vẽ đơn sơ, những hình ảnh đơn giản về vấn đề, lúc này hãy lắp ráp hoàn chỉnh chúng. Những hiểu biết của bạn về nó, quan điểm của bạn về vấn đề đó, những điều bạn không hiểu về nó. Bản vẽ hoàn chỉnh sẽ là chìa khóa cho câu trả lời về giải pháp mà bạn đang tìm kiếm để giải đáp những thách thức.

Ý tưởng có mặt ở khắp mọi nơi. Hãy quan sát tất cả mọi thứ xung quanh bạn, và đừng bỏ qua bất kì chi tiết nhỏ nào. Leonardo da Vinci đã học cách đọc “chữ viết” của tự nhiên, từ cây cỏ, đám mây, vỏ trứng, mây, tuyết đến những tinh thể. Ông đã vận dụng những quan sát được để tạo ra những ý tưởng và giải pháp mới.

“Tôi không thể không nhắc đến một công cụ nghiên cứu mới mà người ta cho là tầm thường và lố bịch, nhưng lại cực kỳ hữu dụng trong việc gợi nên những sáng tạo đa dạng trong tư duy. Đó là khi anh nhìn vào một bức tường với những vết ố lốm đốm, nó sẽ gợi cho ta sự liên tưởng đến những khung cảnh khác nhau, tươi đẹp với núi, sông, vực sâu và rừng thẳm. Hay anh cũng có thể thấy những trận chiến và những nhân vật hành động, những khuôn mặt lạ lùng, trang phục lạ lùng và một số lượng vô tận những vật thể mà anh có thể lược bớt để tạo ra những hình dạng hoàn chỉnh và chi tiết nhất.”

-Trích từ sổ tay của Leonardo-

Những ý tưởng sẽ chợt đến bất ngờ từ những điều mà bản thân chúng ta cũng không ngờ đến. Vì vậy hãy mở rộng tâm trí để quan sát, thay vì tạp áp lực cho bộ óc phải suy nghĩ về một hướng quá nhiều.

Những ý tưởng không xuất hiện từ bản vẽ, mà từ phần sâu nhất của tiềm thức. Đây là kho lưu trữ bí mật trong tâm hồn từ khi sinh ra, được bổ sung qua mỗi khoảnh khắc đáng nhớ trong đời chúng ta, chứa đựng khả năng và tầm nhìn có thể giúp chúng ta tạo ra những thứ chưa bao giờ thấy trên đời.

Ngoài kỹ thuật của Da Vinci, trong phần này các bạn cũng đừng nên bỏ qua những trò chơi tư duy khác. Như bài học từ câu chuyện bông hồng xanh, một ông vua yêu cầu những người đến cầu hôn con gái phải đem theo một bông hồng xanh. Hàng ngàn người đến ứng tuyển phò mã, người thì manh theo bông hồng làm từ ngọc bích, người thì mang theo bông hồng đã được nhuộm xanh. Nhưng trong số đó công chúa không để ý ai, trái tim nàng đã lỡ trao cho anh chàng hát rong. Chàng trai chỉ đem đến một bông hồng trắng bình thường và nàng công chúa đã tuyên bố đó là một bông hồng xanh. Cuối cùng hai người đã kết hôn và có một kết thúc hạnh phúc như bao câu chuyện cổ tích khác. Bài học ở đây đó chính là việc sử dụng trực giác, biết được sự chính xác vủa nó và vận dụng chúng hiệu quả.

Phần 3: Tinh thần Koinonia

Koinonia có nghĩa là tinh thần bằng hữu. Đây là tinh thần được nhà hiền triết Hy Lạp cổ đại Socrates và các bạn ông vận dụng mỗi khi giao lưu hay trao đổi ý kiến. Nó giúp tránh xảy ra các tranh cãi trong tranh luận, dựa trên nguyên tắc tôn trọng ý kiến của mỗi cá nhân, làm rõ suy nghĩ bản thân và thành thật với mọi người.

Một nhóm sẽ có những cá nhân riêng biệt, với những suy nghĩ khác nhau, và nếu người lãnh đạo không thể dung hòa những cái tôi kiêu hãnh thì sẽ dễ dẫn đến sự tan rã của một nhóm, không đạt được mục tiêu hay năng suất làm việc sẽ giảm xút. Hãy giúp những người tham gia phần động não và thả lỏng cơ thế bằng cách để tâm trí họ trải qua các bài tập khởi động. Việc đó sẽ giúp họ cởi mở và từ đó những ý tưởng mới sẽ được hình thành và phát triển

Nếu chúng ta giep hạt giống lên nền đất cứng, cơ hội để chúng bén rễ và lớn thành cây khỏe mạnh là rất mong manh. Tuy nhiên nếu chúng ta cày xới đến khi đất tơi xốp, cơ hội để các hạt giống phát triển sẽ cao hơn nhiều.

Các bài khởi động cũng rất đa dạng để chúng ta có thể lựa chọn như Trò chơi Sinh vật ngoài hành tinh, Đôi giày, Vận dụng trí tưởng tượng, 101 kiểu thất bại. Câu hỏi này có màu vàng hay màu xanh, Chọn một lăng kính khác, Một + Một = Một, Tôi là chiếc máy ảnh, Cậu là bùa hay là đinh, Lai Tạo, Những phép lai bất khả thi. Các bài tập này giúp giải phóng trí tưởng tượng để tạo ra những ý tưởng đột phá. Trong trò chơi Sinh vật ngoài hành tinh, các bạn sẽ được yêu cầu phác họa về sinh vật ở ngoài hành tinh và thuyết trình về nó. Về cơ bản những bức vẽ đều cho thấy những điểm tương đầu của những sinh vật ngoài hành tinh với những sinh vật trên trái đất. Bài tập nhóm phản ánh trí tưởng tượng có cấu trúc. Nó cho biết rằng ngay cả khi chúng ta sử dụng trí tưởng tượng để đưa ra những tri thức mới thì nó cũng đều dựa trên những khái niệm và khuôn mẫu sẵn có. Cho dù bạn là nhà phát minh, giáo sư, doanh nhân hay là ai đó thì mỗi việc bạn làm và cố gắng đều để mong muốn có một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Việc tiếp theo sau phần khởi động là động não.

Một buổi động não phản ánh tinh thần đồng đội và thiện chí sẽ cho phép các nhóm ươm mầm được một kiểu tư duy tập trung mới dựa trên tinh thần phát triển tư tưởn chung. Mọi người không còn đối kháng với nhau. Họ trở thành những người cùng tham gia xây dựng nên một nguồn vốn ý tưởng chung, có khả năng phát triển và thay đổi liên tục.

 Hai nguyên tắc cơ bản của động não bao gồm Số lượng sản sinh ra chất lượng. Càng nhiều ý tưởng sẽ giúp chúng ta lựa chọn được ý tưởng tốt nhất. Điều thứ hai là không nên vội vàng đưa ra những đánh giá. Chúng ta thường dùng bản năng của mình để đánh giá mọi việc, điều đó dẫn đến cách nhìn nhận chủ quan, không chính xác, cảm xúc khiến chúng ta không nhìn nhận được cái nào tốt cái nào không.

Một buổi động não truyền thống sẽ cần khoảng 10 thành viên và nó gồm những nguyên tắc cơ bản sau đây:

-Thảo luận làm rõ vấn đề

-Phát cho mỗi thành viên một tấm thẻ để họ viết những ý tưởng của mình vào

-Đề nghị các thành viên đọc to những gì mình viết trong những tấm thẻ

-Phân loại các tấm thẻ có cùng chung ý tưởng và dán nó vào các cột khác nhau

-Để mọi người lựa chọn các ý tưởng mà họ thích

Việc làm thế này sẽ giúp những thành viên cảm thấy thoải mái, tránh được sự tranh luận không đáng có, sự bình đẳng khi ai cũng có thể lên tiếng và lựa chọn giải pháp mình mong muốn. Mỗi người sẽ đều có những ưu điểm, khuyế điểm, và ai cũng có những giới hạn kiến thức, vì vậy việc kết hợp ý tưởng sẽ giúp chúng ta phá bỏ được những cực hạn của bản thân, chuyển tâm trí chúng ta sang một chiều hướng suy nghĩ mới mà bản thân không bao giờ nghĩ đến.

Phần 4: Những trò chơi kết thúc

Sau khi tạo ra ý tưởng, bạn cần sắp xếp chúng theo một trật tự nào đó và đánh giá chúng. Điều này cũng tương tự như những gì làm nên sự năng động của âm nhạc: nếu không có sắc thái, âm nhạc sẽ trở nên vô nghĩa. Nhịp điệu sẽ trở thành đơn điệu, giai điệu sẽ thiếu sự gắn kết và mỗi đoạn nhạc trở nên vô hồn. Ngược lại, nếu mọi nốt nhạc, mọi ca từ đều được nhấn mạnh, bài nhạc thậm chí còn vô hồn hơn. Tôi nhận ra rằng, loại âm nhạc khiến con người ta thư thái nhất không phải là loại âm nhạc nhồi nhét âm điệu và thanh sắc để nghe có vẻ mạnh mẽ, mà là vài nhịp trống nhẹ nhàng để kết thúc bản nhạc.

Trò chơi đầu tiên là Ban phản biện. Khi người khác đưa ra những ý kiến của họ thì bạn nên học cách phản biện nó sao cho đúng. Phản biện khác tranh cãi, không phải cứ ai cãi to thì có nghĩ là người thắng cuộc, phản biện đòi hỏi những ý kiến bạn đưa ra phải logic và có căn cứ khoa học hay thực nghiệm. Việc phản biện sẽ giúp chúng ta thu hẹp nội dung các ý tưởng để rút ra ý tưởng khả thi nhất. Xác định điểm mạnh, điểm yếu của ý tưởng. Những thiếu xót cần hoàn thiện. Cơ hội kinh doanh và tiếp thị của ý tưởng đó. Và cuối cùng là sự quan tâm của mọi người đến ý tưởng đó có nhiều hay không. Việc tạo ra ban ý tưởng là một cách thực sự hữu ích và tuyệt vời để tiếp nhận thông tin phản hồi về ý tưởng.

Trò chơi cuối cùng có tên là Cánh đồng cỏ. Một cánh đồng cỏ phải trải qua hàng triệu lần từ những cây cỏ nảy mầm, những tác động nắng, mưa, bão, các hoạt động của con người mới có thể tạp ra một đồng cỏ. Những cánh đồng cỏ ẩn dụ cho bản chất của niềm tin và nhận thức là từ sự diễn giải các trải nghiệm

Đồng cỏ không thể thay đổi đặc tính của nó. Cỏ không thể giải thích và tự tạo nên các biến cố để tạo ra một bản chất khác. Chúng ta không phải là những cánh đồng cỏ. Chúng ta có thể chọn cách diễn giải những sự kiện trong đời mình theo cách chúng ta muốn.

Kết

Dù bạn có là ai tôi cũng tin rằng chúng ta sẽ chiến thắng cuộc đời của chính chúng ta.

Tác giả: Mai Hương - Bookademy